Situatieschets
Black Friday, ooit overgewaaid vanuit de Verenigde Staten, is uitgegroeid tot een van de top winkeldagen van het jaar. Het is een piekmoment dat – naast soldenmaanden januari en juni – zijn vaste plaats heeft gevonden in ons koopgedrag. Bovendien is het fenomeen ondertussen uitgebreid met dagen zoals Single’s Day en CyberMonday. November staat daardoor steevast genoteerd in de agenda van wie graag koopjes meepikt.
Elk jaar opnieuw rijzen een aantal vragen en duiken steeds weer dezelfde discussies op. Zo vragen consumenten zich bv. af of de verminderde prijzen ‘echte’ kortingen zijn en ontstaan er discussies rond ‘overconsumptie’.
Deze piekmomenten hebben ook hun weg gevonden naar de online handel. Ook daar met de nodige vragen en bemerkingen. Voor velen is het een niet te missen kans, anderen zien het als een bedreiging ten koste van de lokale handel.
Als Belgische e-business federatie willen wij het debat graag opentrekken. Initiatieven die de handel – zowel de fysieke als de digitale – een extra boost geven, kunnen wij alleen maar toejuichen. Uiteraard dienen een aantal spelregels gerespecteerd te worden en dient dit alles in een duurzame, eerlijke omgeving opgezet te worden.
Vanuit onze sectorervaring willen wij bijdragen aan een open, genuanceerd debat.
Topdagen in cijfers
Uit de E-Commerce Barometer* blijkt dat Black Friday de laatste jaren de meest populaire dag is voor online aankopen, zowel op basis van het aantal transacties, als op vlak van gegenereerd transactievolume.
Zo werden op Black Friday 2023 zo’n 475 transacties per minuut genoteerd of bijna 690.000 online transacties op 1 dag, goed voor een transactievolume van bijna 62 miljoen euro. Dat is zo’n 60% meer dan op een gemiddelde dag tijdens de winter- of zomerkoopjes.
Het effect van Black Friday beperkt zich al lang niet meer alleen tot die ene vrijdag in november. Vanaf de maandag voor Black Friday tot en met de dinsdag na Cyber Monday worden recordaantallen genoteerd. In een doorsnee week gebeuren er gemiddeld zo’n 3miljoen online transacties; in de ‘Black Friday week’ komt hier ongeveer 50% bij en looptdit op tot 4,5 miljoen online transacties.
Piekmomenten zoals Black Friday spelen in op de verwachtingen van consumenten. Zo geeft 1 op 4 Belgische online shoppers aan te wachten op de
koopjesperiode om aankopen te doen**. 44% beslist op het moment zelf wat ze gaan kopen. 26% heeft dat al vooraf beslist.
Andere topdagen in 2023 waren Sinterklaas waarbij 560.000 online transacties werden opgetekend. 19 december bleek de dag te zijn waarop er massaal online kerstcadeaus geshopt werden met een volume van bijna 49 miljoen euro.
Wettelijke omkadering
Vanuit juridisch oogpunt zijn piekmomenten zoals Black Friday en de solden periodes onderworpen aan verschillende regels en wetten om consumenten te beschermen. Zo werden de periodes van winter- en zomerkoopjes wettelijk vastgelegd:
- – van 3 januari tot en met 31 januari (als 3 januari op een zondag valt, vangt de periode aan op 2 januari)
- – van 1 juli tot en met 31 juli (als 1 juli op een zondag valt, vangt de periode aan op 30 juni)
België heeft – als enige land – eveneens een ‘pre solden’ periode – de sperperiode – bepaald, nl. de periode van één maand die voorafgaat aan het begin van de soldenperiode. Deze geldt enkel voor de sectoren kleding, lederwaren en schoenen.
De presoldenperiodes zijn:
- van 3 december t.e.m. 2 januari (als 3 januari op een zondag valt, dan begint de sperperiode voor de wintersolden op 2 december en loopt t.e.m. 1 januari)
- van 1 juni t.e.m. 30 juni (als 1 juli op een zondag valt, loopt de sperperiode voor de zomersolden van 31 mei t.e.m. 29 juni)
Tijdens deze sperperiodes is het verlagen van de prijs toegestaan, maar is het verboden om prijsverminderingen aan te kondigen die hun uitwerking hebben tijdens de sperperiode.
Een belangrijk aspect is de naleving van de wetgeving rond solden en aankondiging prijsvermindering. Winkeliers moeten ervoor zorgen dat hun geadverteerde kortingen en aanbiedingen juist zijn en voldoen aan de wetgeving inzake prijstransparantie. Misleidende of valse reclamepraktijken zijn ten strengste verboden en winkeliers kunnen hiervoor worden gestraft.
De “Omnibusrichtlijn” werd ingevoerd om valse prijsverlagingen te voorkomen. Naast de eis dat prijsaanduidingen in reclame duidelijk moeten zijn en de totale prijs moeten vermelden, inclusief btw en eventuele bijkomende kosten, vereisen deze nieuwe regels rond aankondiging prijsvermindering ook de expliciete vermelding van een “referentieprijs” naast alle geadverteerde kortingen, namelijk de laagste prijs die in de afgelopen 30 dagen voor hetzelfde product werd toegepast. Verkopers moeten manipulatie van prijzen en het ten onrechte suggereren van grote prijsverlagingen vermijden. Naleving is essentieel om transparantie te garanderen en te voorkomen dat consumenten worden misleid.
Een ander juridisch aspect dat een rol speelt tijdens piekmomenten in België zijn de bestaande consumentenrechten. Belgische consumenten worden beschermd door wetten die hun rechten regelen op het gebied van terugbetalingen, retourzendingen en garanties. Hoewel Black Friday vaak aantrekkelijke kortingen biedt, behouden consumenten nog steeds het recht om kwaliteitsproducten en -diensten te verwachten. Misleidende reclame of oneerlijke handelspraktijken zijn verboden en consumenten hebben het recht om een klacht in te dienen als ze dergelijke praktijken tegenkomen. Winkeliers zijn verplicht om duidelijke informatie te geven over productspecificaties,verkoopvoorwaarden en eventuele garanties. In het geval van defecte producten of producten die niet aan de normen voldoen, hebben consumenten het recht om deze terug te sturen of om te ruilen.
Wat direct marketing betreft, is naleving van de GDPR-wetgeving cruciaal. Geldige rechtsgrondslagen, zoals voorafgaande toestemming of legitiem belang, moeten worden vastgesteld.
Lokaal versus internationaal
Een debat dat regelmatig oplaait, heeft betrekking op de concurrentiestrijd met grote spelers. Lokale handelaren zouden niet kunnen concurreren met grotere internationale e-commercespelers. De kortingen die de grote spelers aanbieden zouden niet gerechtvaardigd en duurzaam zijn.
Tijdens piekmomenten is er wel degelijk plaats voor lokale handel. Er zijn tal van opportuniteiten om een eigen database aan te spreken, om een assortiment aan te bieden waardoor je het verschil kan maken met grote, internationale spelers, om promoties te voeren die grote ketens niet kunnen brengen. Het zijn momenten waarop ondernemers hun eigen merk kunnen creëren en promoten.
Bovendien geeft 37% van de Belgische online consumenten ook aan dat ze liever lokaal shoppen**, dan bij een internationale webshop. Bijna de helft doet dit om de lokale economie te ondersteunen.
Uit de resultaten van de Belgian Online Shopper Survey ** blijkt dat maar liefst 64% van de online consumenten via marktplaatsen op zoek gaat naar wat hij wil. 4 op 10 geeft eveneens aan dat ze marktplaatsen verkiezen als verkoopkanaal. Aanwezig zijn op een (lokale) marktplaats heeft dus ook voordelen. 79% van de webshops geeft aan dat ze meer klanten bereiken door aanwezig te zijn op een marktplaats***. 66% geeft aan meer omzet te genereren.
Onze visie
Soldenperiodes en piekmomenten zoals Black Friday zorgen voor een extra boost die zich vertaalt in hogere volumes, zowel in aantal transacties als in omzet, iets dat uiteraard alleen maar kan toegejuicht worden. Wij willen deze extra impulsen voor de lokale, regionale economie in een breder kader positioneren.
- Vanuit de sector willen wij de creativiteit van digitale ondernemers stimuleren en promoten. Dagen zoals Black Friday zijn perfecte momenten om een ‘merk’ neer te zetten, om je als ondernemer te onderscheiden van anderen, om klanten te belonen, … Er is niets dat ondernemers tegenhoudt om er hun eigen invulling aan te geven. Promoot het creëren van een eigen, uniek DNA waardoor piekdagen nog meer kunnen uitgroeien tot topmomenten.
- De invoering van de bestaande regelgeving zorgt er enerzijds voor dat de consument beschermd is. Het naleven ervan zorgt voor een transparante communicatie die eerlijke vergelijkingen mogelijk maakt, zich vertaalt in ethische reclamepraktijken en direct marketing die voldoet aan de regels.
Als sectorvereniging willen we een gelijk speelveld bepleiten tussen België en de andere Europese landen. Zo werd op Europees niveau de Omnibusrichtlijn ingevoerd voor goederen en producten. België gaat hier nog een stap verder in en voert de richtlijn ook in voor diensten. Hierdoor wordt de regelgeving voor Belgische ondernemers er niet eenvoudiger op én anders dan in Europa. Onze buurlanden – en bij uitbreiding de internationale handel – kennen geen sperperiodes. Ook hier is er nood aan dezelfde spelregels voor iedereen. Wat is de relevantie van de sperperiode in een grenzeloze omgeving zoals e-commerce? Voor beide elementen vragen wij onze overheid om een ‘level playing field’ te bewerkstelligen en dit op Europees niveau aan te kaarten.
Bronvermelding
*E-commerce Barometer 2024. Deze biedt een fijnmazig inzicht in de online bestedingen bij Belgische webshops. Het Belgische online landschap wordt in kaart gebracht op basis van de gegevens aangeleverd door betaalproviders of PSP’s, Payment Service Providers. Deelnemende providers: MultiSafepay, mollie,Buckaroo, Worldline, CCV
**BOSS 2024 – ‘Belgian Online Shopper Survey’ uitgevoerd in opdracht van de Belgische e-commerce federatie Becom door WhyFive.
***E-commerce Opportunities among SME in Belgium (Kantar 2023)